Een vleugje narcisme kan geen kwaad. Ik zei een vleugje!!

Onlangs had ik het genoegen om bij te praten met een oude relatie en al pratende kwamen we op ex-collega’s en ex-managers c.q. -werkgevers die we in de loop van onze carrières zijn tegengekomen. Daarin viel het woord narcistisch nogal vaak als het over bepaalde lieden ging. Een vriendin verwijst naar haar ex-man ook altijd met de term narcistisch. Terwijl ik op een zondagochtend mijn overhemden sta te strijken (moderne man hè) denk ik terug aan deze gesprekken en komt de vraag in me op of narcisme per definitie iets slechts is?

Wa is da?

Voordat ik mijn ideeën over narcisme over je uitstort is het wellicht eerst handig om de definitie weer te geven. Van Dale stelt dat het een “ziekelijke liefde voor zichzelf” betekent. Op de website www.narcisme.net (ja ja, je komt nog eens ergens als je een blog schrijft) wordt het verband gelegd met een erg laag zelfbeeld. En juist dat verband klinkt mij als logisch in de oren. Narcisten kijken niet alleen naar zichzelf uit liefde, maar mijns inziens vooral omdat ze bang zijn voor de reflectie van anderen op hun persoon; alleen dat beseffen ze niet en wíllen ze ook niet beseffen! Laag zelfbeeld en lage zelfkennis dus. Dat narcisten dit ook nog eens goed weten te verstoppen onder egoïsme, arrogantie, grootspraak en fikse dominantie doet niets af aan het onderliggende probleem van het lage zelfbeeld.

Doorgeslagen kwaliteit?

Zoals men vaak zegt is alles waar ‘te’ voor staat niet goed (behalve tevreden, telefoon en tequila). Oftewel je moet niet doorslaan. Om inzicht in ‘te’-gedrag te krijgen gebruik ik graag het kernkwadrant van Daniel Ofman. Daarin wordt o.a. weergegeven dat als je teveel laat zien (of doorslaat) van iets waar je goed in bent, een kernkwaliteit dus, dat ertoe leidt dat je in je valkuil valt. Daarmee zou ik dus kunnen impliceren dat er een kernkwaliteit is waar narcisme de valkuil van is. Met een combinatie van valkuiltermen als egoïsme, arrogantie, grootspraak en dominantie zou ik daar dan als kernkwaliteiten assertiviteit, zelfvertrouwen, daadkracht en regievoering tegenover kunnen zetten. Op zich niets mis mee. Toch?

Toch niet

Maar daar gaat mijn eigen link naar kernkwaliteiten vrees ik echter mank. Dat zit er bij een narcist dus niet onder! Narcisme is een gevolg van een zeer lage eigenwaarde en dat wil c.q. kan een narcist niet zien. Het ligt per definitie altijd aan een ander. De ander is tegen hen. Zij zijn immers het centrum van het universum. Zelfreflectie is niet of onvoldoende aanwezig, waardoor de narcist het probleem niet ziet en zichzelf boven anderen verheft om zo onbewust het onderliggende probleem van het lage zelfbeeld te compenseren. Oef… Ik word er nu al moe van!

Niet zo handig

Ik vermoed (en vrees) dat je al lezende al minstens één persoon op je netvlies hebt op wie voorgaande van toepassing is. Ik in ieder geval wel! Dit kan een manager of directeur zijn die zichzelf graag hoort praten, geen tegenspraak duldt en altijd denigrerend over anderen is. Het kan een (hopelijk ex-) partner zijn die zeer dominant in een relatie was en jou overal de schuld van gaf. Maar het kan ook een verkoper zijn bij één van je werkgevers, die de oorzaken van zijn gebrek aan succes overal zocht behalve bij hemzelf. Nu ben ik geen psycholoog en dus niet degene die kan vaststellen dat zij allemaal narcisten zijn, maar het zou best kunnen.

Weleens een beetje handig

Narcisme is bovenal niet iets positiefs. Het beschadigt niet alleen relaties, maar ook de mensen in die relaties. En dat kan nooit als iets positiefs gezien worden. Toch zou een vleugje narcisme soms niet verkeerd zijn voor sommigen.

Neem bestuurders. Ik kom regelmatig stevige professionals tegen die zeer sterk bezig zijn om hun organisatie de goede richting op te sturen. Echter zichzelf ook sturen en verder helpen op hun eigen pad schiet er een beetje bij in, waardoor ze het risico lopen op een pad terecht te komen dat niet meer appelleert aan hun eigen wensen en ambities. Dan zou een beetje narcisme wellicht handig zijn. Het is niet erg soms ook aan jezelf te denken. Het woord ‘ook’ is echter wel bepalend in deze zin.

Of pak het sollicitatiegesprek: Ik hoor vaak sollicitanten zeggen dat ze het zo moeilijk vinden om zichzelf te verkopen en ik hoor dat van professionals op àlle niveaus. Vaak hangt dat (ook) samen met een laag zelfbeeld, maar in tegenstelling tot een narcist dan wel met het gevoel of zelfs het volle besef daarvan. In die gevallen zou een beetje narcisme weleens goed zijn. Kom op voor jezelf! Durf te laten zien wat je allemaal kunt en in huis hebt! Niets mis met een beetje trots op jezelf zijn! Alleen wel weer waken voor ‘te’.

Houd het wel bij een vleugje

Tegenover een lage eigenwaarde met dito laag zelfbeeld staat zelfvertrouwen en veerkracht. De hele wereld aankunnen. Ook daar moet je echter niet in doorslaan. Maar hoe weet je nou dat je doorslaat en hoe weet je hoe anderen jou zien in dat licht? Dat kan door zelfreflectie toe te passen. Het kernkwadrant van Daniel Ofman kan daar een hulpmiddel bij zijn. Nog beter is het om de mening van anderen erbij te betrekken door regelmatig feedback te vragen. Doe eens een 360 graden analyse. Mensen met narcisme willen dat niet. Nergens voor nodig. Er is namelijk niets mis met hen. De narcisten bewijzen hun stoornis op die manier zelf. Als het namelijk doorgeslagen zelfvertrouwen is, dan zal de ‘spiegel’ vanzelf leiden tot een schrikeffect en daarmee enige nederigheid.

Met de billen bloot

Als jij na het lezen van bovenstaande van mening bent dat dit alles niet op jou van toepassing is, dat je boven de menigte verheven bent en dat de rest gek is behalve jij, dan heb ik nieuws voor je: JE BENT EEN NARCIST!! Mocht je na het lezen denken dat het wellicht goed is om juist wat meer zelfvertrouwen te tonen, jezelf krachtiger te presenteren en jezelf niet weg te cijferen, dan mag je best een vleugje narcisme tonen. Zit je ertussenin dan moet je opletten dat het woordje ‘te’ niet op jou van toepassing wordt.

Wil jij inzicht krijgen in jouw eigenwaarde en andere drijfveren? Doe dan een TMA bij ons. Om een waardevolle uitkomst te krijgen móet je 100% egoïstisch zijn bij het invullen. Ben welkom om jouw ervaringen met narcisten met ons te delen. Ben benieuwd of er ook narcisten gaan reageren!

Inspirerende groet,
Bart M. Diepenbroek